1. مقدمه
ايران كشور باستاني و داراي يكي از قديميترين تمدنهاي بشري است. اين تمدنها و آثار بجاي مانده از آن ، براي ديگر مدتها از اهميت ويژه اي برخوردار است . يكي از مهمترين عواملي كه سبب جلب جهانگردان كشور ما ميشود. بناهائي چون تخت جمشيد كتيبه بيستون ، معبد آناهيتا ، چغازنبيل و موزه هائي كه از خلال آنها ميتوان به تعقيب ردپاي تاريخ پرداخت . همه آثار تاريخي داراي ارزش گرانمايه بين المللي ميباشد آثار و بناهاي مذهبي كه در ريشه در ايمان و اعتقادات مردم دارند. همانند مرقد امام رضا شاه چراغ ، حضرت معصومه و آرامگاه دانيال (ع) كه در صورت فراهم بودن شرايط مناسب براي سفر به كشورمان جمع كثيري از مسلمانان جهان را بخود جذب ميكند. همه اين آثار ( تاريخي و مذهبي ) براي مردم ديگر اعجاب بر انگيز و منحصر به فردند. و در عين حل بيانگر فرهنگ و تمدن اسلامي ميباشد. تپه هاي باستاني شوش به وسعت بيش از سيصد هكتار در حد فاصل رودهاي دز و كرخه و در كنار رودخانه شاوور واقع شده اند. بر اساس وضعيت جغرافيايي ، اين محوطه به چهار قسمت تقسيم بندي و توسط اولين باستان شناسانني كه در شوش كاوش كرده اند ، نامگذاري شده است. به اين ترتيب كه بلندترين قسمت تپه ها كه قلعه بر روي آن واقع شده بنام آكروپل ، تپه هاي شمالي بنام آپادانا ، تپه هاي شرقي بنام شهرشاهي و تمامي تپه ها و اراضي شرقي و شمالي اين فضاي پهناور بنام صنعتگران ( پيشه وران ) نامگذاري شده است.
نخستين نشانه از سكونت بشر در اين محوطه بر اساس يافته ها باستان شناسي به شش هزار سال پيش مي رسد پيش از انكه شوش در پهنه فرهنگي و تمدني ظاهر شود ، روستاها و محوطه هاي باستاني ديگري همچون : جعفر آباد ، جوي ، بند بال ، بوهلان و .... در دشت شوش و در دو طرف رودخانه هاي شاوور و دز وجود داشته است. در آغاز هزاره ي چهارم پيش از ميلاد ( حدود 6000 سال پيش ) بر روي يكي از تپه هاي سه گانه طبيعي كه حدود 8 متر از دشت بلندتر بوده و امروزه بنام آكروپل ، آپادانا و شهر شاهي معروف اند ؛ تختگاه ( مصطبه ) پهن و بلندي ساخته شد كه بر بالاي آن معبدي بر پا شد و به مرور زمان جمعيت بر گرد آن به بر پايي خانه و زندگي همت گماشتند و بدين سان اساس يك شهر ريخته شدو شهري كه هر روز بر وسعت آن افزوده مي شد و با گسترش شهر به مرور از جمعيت محوطه هاي كاسته شده ، به حدي كه پس از چندي همه آنها خالي از سكنه گشت.
شوش در چند سده به حدي از رونق و اعتبار رسيد كه به يكي از مراكز عمده تجارت شرق و غرب تبديل گشت و همين امر سبب شد كه بازرگانان براي ثبت و ضبط كالاها و مال التجاره هاي خود دست به ابداعي بزنند كه اين حركت سر آغاز انقلابي شگرف در تاريخ بشريت گرديد ، كه به آن آغاز نگارش مي گوييم و آن اسناد گرانبها امروزه به اسناد بازرگانان شوشي معروف اند . و تداوم آن به صورت هاي مختلف بنام « خط » در همه جوامع بشري مشاهده مي شود.
در آغاز هزاره سوم پيش از ميلاد ( حدود 4800 سال پيش ) نخستين حكومت در اين شهر شكل مي گيرد كه بعدها بنام حكومت ايلام ناميده مي شود. اين حكومت به مرور زمان گسترده تر شده و سلسله هاي پادشاهي متعددي بر ايلام فرمانروايي مي كرده اند كه در نهايت در سال 640 پيش از ميلاد توسط آشوريها منقرض مي شود.
در اين مدت طولاني بجز در سه دوره ي كوتاه شوش همواره پايتخت حكومت ايلام بوده است. پس از ان در دوره ي هخامنشيان و در زمان سلطنت داريوش ( 521 پ . م ) شوش به پايتختي انتخاب شد كه تا پايان اين دوره ادامه داشته است. در دوره ي هخامنشيان علاوه بر سه تپه ي ياد شده ، شهر به سمت شرق گسترش يافته و شهر جديدي ساخته شد ، كه به شهر صنعتگران ( پيشه وران ) معروف است.پس از دوره ي هخامنشيان هر چند شوش چنين موقعيتي را به دست نياورد ، ولي در دوره ي ساساني يكي از شهرهاي معتبر بوده و اين اعتبار به حدي بود كه شوش داراي يك ضرابخانه بوده و سكه نقره ضرب مي كرده است. گسترش شهر در دوره هاي بعد ، كماكان رو به شرق داشت.
در سال 17 هجري شوش به تصرف سپاهيان اسلام در امد و از قرن چهارم يا پنجم هجري شهر شوش كه روزگاري دراز ، مركز دو امپراتوري نيرومند ايلام و هخامنشي بوده است. رو به ويراني نهاد كه در نهايت همچون بسياري از شهرهاي ديگر خوزستان به مرور خالي از جمعيت شده و به كلي متروك شد.
سوال اینجاست که :
1- چرا جاذبه هاي طبيعي در شهرستان شوش به عنوان يك اثر توريستي به حساب مي آيد؟
2- چرا آثار تاريخي در شهرستان شوش براي جهانگردان خارجي و پژوهشگران داخلي اهميت فراواني دارد؟
3- تأثير آثار مذهبي در جذب جهانگردان داخلي و خارجي در شهرستان شوش به چه ميزان مي باشد ؟
حال با توجه به وجود آثار باستاني ، مذهبي و فرهنگي و چشم اندازي خاص طبيعي ، منطقه مورد نظر داراي پتانسيل هاي عظيم جذب توريست هاي داخلي و خارجي در سراسر ايام سال مي باشد. در آمد حاصل از اين فعاليت هاي فرهنگي مي تواند كمك مؤثر در توسعه اقتصادي منطقه داشته باشد. مطمئناً جذب سرمايه هاي توريستي مستلزم برنامه ريزي دقيق در اين بخش ، و احداث امكانات زير بنايي مي باشد.
1-1- عوامل مؤثر در جلب جهانگردي
اين عوامل بطور كلي به دو دسته تقسيم ميشوند. الف ) عوامل اصلي ب) عوامل فرعي
عوامل اصلي
موقعيت جغرافيايي از نظر نزديكي به دريا و داشتن نقاط سياحت تاريخي طبيعي ، نزديكي به كشورهاي توسعه يافته و همجوار بودن با كشورهاي قابل سياحت ، آب و هواي مطلوب ، چشم ااندازهاي طبيعي زيبا ، كوهنوردي و حيات وحش كه نقش مهمي در اين زمينه ايفا مي كند.
عوامل فرعي
امنيت عمومي و ثبات سياسي ، وجود اجناس و صنايع دستي مورد پسند با قيمت مناسب ، وجود مهمانخانه ها و رستوران ، مهيا بودن وسايل ورزشي ، انجام برنامه ها و جشنهاي مخصوص ، تسهيلات بانكي ، ورود و خروج ارز و شبكه ارتباطي منظم از عوامل ديگر در زمينه توسعه اين صنعت ميباشد[1].شهرستان شوش با داشتن موقعيت جغرافيايي خاص و برخورداري از ويژگيهاي طبيعي ، آثار تاريخي مذهبي فراوان موقعيت ممتازي در زمينه جهانگردي دارا ميباشد.
2-1 جاذبه هاي طبيعي
شهرستان شوش داراي منظر و پديده هاي جغرافيايي گوناگوني است كه چشم اندازهاي متنوعي را ايجاد ميكند. اين جاذبه ها عبارتند از :
1-2-1 رودخانه ها
شهرستان شوش ، محل عبور رودهاي مهمي از جمله كرخه ، دز و شاوور است . مسير جريان اين رودخانه ها اغلب از كوههاي زاگرس بوده و پس از عبور جلگه خوزستان به خليج فارس مي پيوندند. در طول سواحل رودخانه هاي كرخه و دز مه به ترتيب در شرق و غرب شهرستان واقع شده اند. دو نوار جنگلي باريك از درختان پده و گز كه باقيمانده رشته وسيعي از جنگلهاي استان خوزستان ميباشند. وجود جريانات وردخانه اي همراه با سواحل سر سبز در دو طرف رودخانه ها چشم انداز جالبي ايجاد كرده اند. كه ميتوانند محل مناسبي براي ايجاد پاركهاي طبيعي و مصنوعي ومحل مناسبي براي استراحت و تفريح در ساير فصول باشد.
2-2-1 پوشش گياهي
شهرستان شوش بعلت برخورداري از اقليم نيم خشك داراي پوشش گياهي استپي و خاردار است كه تحت تأثير بارندگي ساليانه و درجه حرارت قرار ميگيرد. اما با توجه به خاك حاصلخيز و عبور جريانات وردخانه اي ، پوشش گياهي متنوعي از جمله بيشه زارها ، درختان و درختچه هاي بومي وجود دارند.
بيشه زارها : در دو طرف شرق و غرب شهرستان را پوشانيده اند و از شمال به جنوب كشيده شده به سمت جنوب ار تراكم اين پوشش گياهي كم ميشود. بيشه زارها به سه شكل جاذب توريست ميباشد.
- مشاهده زيبائي چشم اندازهاي طبيعي
- وجود پناهگاههاي حيات وحش گوزن زرد
- نوع خاص معيشت مردم در نوار جنگلي
3-2-1 پناهگاههاي حيات وحش
پناهگاه حيات وحش كرخه و دز كه در درون بيشه زارهاي كرخه و دز واقع شده اند. بعنوان يك ميراث طبيعي ، و تنها محيط زيست گوزن زود ايراني در جهان ميباشد كه لزوم حفاظت از اين پناهگاهها داراي اهميت جهاني است.
جنگلهاي دز و كرخه و گوزن زرد ، اين ميراثها طبيعي بعنوان يك اكوسيستم خاص و همچنين گونه هاي نادر در اين مجموعه اكوسيستم هاي ايران ، جدا از ويژگيها و ارزشهاي خاص خود از ساير جنبه ها در خور توجه است. علاوه بر آن انواع آبزيان رودخانه ايي و انواع پرندگان مهاجر مجموعه منسجم و زيبائي را بوجود آورده اند. و هر ساله باعث جذب بسياري از جهانرگدان علاقه مند به زندگي گوزن زرد و منابع طبيعي را باعث شده است.
وجود امكانات بالقوه طبيعي يعني رودخانه ها و پناهگاههاي حيات وحش از جمله عواملي است در كه در صورت ايجاد تسهيلات رفاهي مزبور اين عوامل در جذب هر چه بيشتر جهانگردان بي تأثير نخواهد بود.[2]
4-2-1 باتلاقها و ني زارها
شيب طبيعي خوزستان از شمال شرقي به جنوب غربي بوده و تجمع آبهاي جاري در نقاط پست باعث تشكيل باتلاقهاي وسيعي را مي دهد. اين باتلاقها اكثراً به صورت ني زار و وسعت انها با كم و زياد شدن ميزان بارندگي تغيير ميكند.
در شهرستان شوش رودخانه شاوور كه از قسمت شمالي شهرستان سرچشمه ميگيرد به طرف جنوب شرقي در جريان است و در دهستان آهو دشت به نهرهاي متعددي تبديل ميشود. باتلاق رودخانه شاوور بطول 750 كيلومتر مربع و سراب پوشيده از ني زار مي باشد.[3]
انواع پرندگان مهاجر در فصل زمستان كه از ناحيه سيبري وارد اين ني زارها و باتلاقها مي شوند از جمله غاز ، درنا ، انواع مرغابي ، حواصيل ، آنقوت ، سار و .....[4] را مي توان نام برد.
در جاذبه هاي طبيعي بايد حرارت و مقدار بارندگي به عبارتي شرايط آب و هوايي مورد توجه قرار گيرد. تا بتوان بر اين اساس ماه و فصول مناسب را در جذب جهانگردان تعيين نمود. و بر اين اساس برنامه ريزي لازم را براي نيل به اهداف انجام داد.
3-1 يادمانهاي باستاني و تاريخي
در صنعت جهانگردي آثار متعدد تاريخي ، بصورت كلسيوني از سبكها ع آثار معماري ، حجاري و كاشي كاري و ساير هنرهاست ، كه خود از زيباترين و پر ارزش ترين جاذبه هاي توريستي محسوب ميشود. شهذستان شوش بدليل قدمت زياد تاريخي بوجود چندين تمدن باستان و تمدن اسلامي ، داراي آثار تاريخي پر ارزشي مي باشد. اين آثار در سطح شهرستان عبارتند از :[5]
1- تپه هاي باستاني شوش كه شامل آكروپل – گورستان دوران اور – تپه هاي مركزي شهر شاهين – تپه شرقي يا شهر معرف صنعت گران عيلام
2- كاخهاي داريوش و خشايار شاه هخامنشي
3- قلعه ، پايگاه باستان شناسان دوران قاجار
4- شهر پانزدهم عيلامي
5- معبد زيگورات چغازنبيل
6- تپه هاي هفت تپه مربوط به دوران عيلامي و چندين تپه باستاني ديگر
1-3-1 مراكز باستاني و تاريخي توريست در شهرستان شوش
1-1-3-1 زيگورات چغازنبيل
بناي عظيم كه در 45 كيلومتري جنوب شرقي شهرستان شوش واقع شده است از جمله مهمترين آثار باستاني جهان بشنار مي ايد. اين معبد كه در فهرست جهاني يونسكو به ثبت رسيده ، در سال 1250 قبل از ميلاد در عهد پادشاهي اونتاش كال عيلامي بنا شده است بنا به مدارك موجود ، اين بنا از بزرگترين نمونه معماري تمدن عيلامي محسوب ميگردد.[6]
چغازنبيل در واقع مجموعه اي از آثار باستاني ، شامل زيگورات اصلي و تعدادي معابد و سردابها ، مقادير پادشاهان ، تأسيسات تصفيه آب است كه داراي هفت دروازه بوده كه در شهري موسوم بنام دوروانتاش بنا شده است. در مركز اين شهر زيگورات چغازنبيل قرار دارد و در سال 1304 شمسي به دنبال بررسي هاي هوائي جستجو گران هفت تپه چغازنبيل كشف گرديد. اين نوع معبد كه از آن بعنوان زيگورات ياد مي شود از نوع مطبق ميباشد. زيگورات چغازنبيل در اصل پنج طبقه به ارتفاع 53 متر كه چهار حصار آجري هر كدام بطول 105 متر اين بنا را احاطه كرده اند. كه امروزه دو طبقه از آن هنوز پا بر جاست.
اين ساختمان عظيم با حمله آشور با ني پال ويران گرديد. و ديگر نسل بشري بدان گام ننهاد و به صورت تپه خاكي بسيار بزرگي باقي ماند . در زبان بومي چغازنبيل به معناي تپه است كه با دست ساخته شده باشد و به شكل زنبيل است و در لهجه و گويش لري اين نام تپه سبدي تلفظ مي شود.[7]
2-1-3-1 كاخ آپادانا
باقي مانده هاي ويرانه كاخ مشهور داريوش بنام آپادانا ، اكنون بر فراز يكي از تپه هاي شمالي شوش به چشم مي خورد. كاخ داريوش اول در قرن ششم قبل از ميلاد در مساحتي بالغ بر 30 هزار متر مربع بنا نهاده شده در سنگ نبشته اي از اين دوره چگونگي ساخت كاخ و شيوه تهيه مصالح آن آمده است. كاخ شامل حياطي با 36 ستون سمگي به ارتفاع بيش از 20 متر بوده و بخش جنوبي آن داراي اتقها و حياط هاي متعددي بوده است همچنانكه در سنگ نبشته داريوش آمده اين كاخ داراي تزئينات فراواني بود كه هر كردام از گوشه اي از جهان آنروز فراهم امده بود. كاخ در زمان اردشير اول دچار آتش سوزي شده و اردشير دوم آن را بازسازي كرد و سرانجام توسط اسكندر مقدوني ويران شد. طرح بازسازي نشده ساختمان به همراه تعدادي ته ستون شكسته و تعدادي تنها بازمانده هاي كنوني اين كاخ عظيم هستند كه در سال 1908 ميلادي بدنبال جستجوي باستان شناسان كشف و خاكبرداري گرديد.
3-1-3-1 كاخ شاوور ( اردشير دوم )
در سال 1968 ميلادي ( 1347 ه . ش ) هنگامي كه كشاورزان جهت تسطيح قطعه زميني در كناره ي غربي رود شاوور مشغول به كار بودند ، تيغه ي بولدوزر به ته ستون متعلق به دوره ي هخامنشي برخورد كرد . طي كاوشهاي علمي كه در اين قسمت انجام شد مساحتي به وسعت 2100 متر مربع از كاخ خاكبرداري گرديد و طي خاكبرداري ها يك تالار ستوندار و بخش كوچكي از ملحقات ان آشكار شد.
تالار ستوندار مربع شكل و به ابعاد 50/37 × 60/34 متر بوده است و داراي 8 رديف ستون است كه هر رديف در اصل 8 ستون با فاصله معين داشته است. ( جمعاً 64 ستون ) پايه ستونهاي سنگي اين تالار ستوندار شبيه پايه ستونهاي كاخ آپاداناي شوش ، اما در اندازه اي كوچك تر است و بر روي آنها ستونهاي چوبي رنگ آميزي شده قرار مي گرفته است.
ارتفاع تقريبي ستونهاي چوبي كاخ شاوور 10/9 متر بوده است . در وسط ديوار ضلع شمالي تالار در گاهي است كه تالار ستوندار را به ايوان شمالي وصل مي كند. ايوان شمالي 90/24 × 60/8 متر وسعت دارد و داراي 2 رديف 5 ستوني است . فاصله ميان طول تالار و ستوندار و ايوان شمالي را اتاقي به ابعاد 11 × 10/7 متر پر كرده و در سر تا سر ديوار جبهه ي غربي تالار راهروي باريكي با دو درگاه كه در قرينه ي همديگر ساخته شده اند ؛ وجود دارد.
قرار دارد اين كاخ در قرن چهارم پيش از ميلاد بنا شده كاخ وسعت زيادي نداشته و آنچه اكنون از آن بر جاي مانده در حصار آجري محصور است و تعداد قابل توجهي ته شتون است . كاخ شاهور در بهمن سال 1349 شمسي توسط هيئت باستان شناسي فرانسه در شوش كشف و خاكبرداري گرديد. [8]
4-1-3-1 ايوان كرخه
شاپور دوم ساساني ( 379 – 309 ميلادي ) در 25 كيلومتري غرب شوش بر ساحل راست رودخانه كرخه يك شهر جديد شاهي بنا كرده كه در متن پهلوي شهرستانهاي ايران از اين شهر بنام « ايران كرد شاپور » نام برده است ، يعني شهري كه شاپور ساخته است و امروزه آنرا ايوان كرخه گويند.
پرفسور گيرشمن در سال 1950 ميلادي در اين شهر دست به كاوش زد كه بقاياي معماري آن را آشكارتر ساخت . طرح شهر به روش غربي است. شهر به شكل مستطيلي است كه چهر كيلومتر طول و يك كيلومتر عرض آن است. شهر را با روي مستحكمي در بر گرفته بود كه اين بارو با خشت ساخته شده بود. و مركب از يك تالار چهار گوش كه گنبدي آنرا پوشانيده است و در دو بخش جانبي آن با يوه اي تازه ، با استفاده از طاق ضربي پوشانده شده بود. سقف آنها را با استفاده از پنج طاق عريض كه فضاي ميان انها با استفاده از طاق هاي گهواره اي عرضي اختصاص يافته اند.
بناي ديگر كاخ يا كوشك سه ايواني بود كه ديوارهاي آن داراي نقاشي ديواري خوب بوده كه بر روي طبقه اي از ساروج مخصوص نقاشي كرده اند . ايوان كرخه داراي انواع تأسيسات شهري از جمله كاگاههاي بافندگي ابريشم بوده است ، كه در پرتو آن پارچه هاي ابريشمي اين شهر به نقاط دورو نزديك صادر مي شده است.
آثار معماري و شهرسازي ايروان كرخه تأثير زيادي بر معماري ايران و خارج از ايران داشته است. سرزمين هاي شرقي مسيحي در طول درياي آدرياتيك و مديترانه تا اسپانيا و همچنين در وسريه و مصر در ساختن كليساهاي بزرگ و عظيم خود از سده ي پنجم تا يازدهم بويژه در ساختن طاقهاي گهواره اي صاف و پيوسته از طرح و سبك و سنت معماري كاخهاي ساساني در شهر ايوان كرخه الهام گرفته اند. بناي ايوان كرخه و شماره ي 47 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.[9]
بازمانده هاب بنايي كه آنرا متعلق به عهد شاپور دوم مي دانند در 25 كيلومتري شمال شهرستان در حاشيه رود كرخه ديده مي شود و تنها بازمانده شهري است به شكل مستطيل با ابعاد چهاد در يك كيلومتر است[10] هر يك از تالارها به شكل مستطيل است.
باقيمانده هاي ايران كرخه تعدادي ديوار نيمه ويران و طاق بوده كه در طول جنگ آسيب ديده اند.
5-1-3-1 پاي پل
آثاري از يك پل عظيم سنگي بر روي رودخانه كرخه در نزديكي پل موسوم به جسر نادري وجود دارد. بناي اين پل را به دوره ساساني نسبت مي دهند كه به منظور ايجاد ارتباط دو سوي كرخه با يكديگر و بعنوان سدي براي مهار كردن آب رودخانه ساخته شده است. پل از سنگهاي تراشيده با ملاط پخته احداث شده و بر روي پي هاي ساخته از قلوه سنگها و ملاط قرار گرفته است.
6-1-3-1 شهر صنعتگران و مسجد دوران اسلامي
بخش شرقي و شمال شرقي تپه هاي شوش كه قسمت بزرگي از محوطه باستاني شوش را به خود اختصاص داده است شهر صنعتگران ( پيشه وران ) ناميده مي شود.
نخستين باستان شناسي كه در اين بخش كاوش كرده است ، رمان گيرشمن بوده ، كه گود نسبتاً وسيعي در ان ايجاد كرده و سه لايه ي تمدني در آن تشخيص داده است . لايه ي اول ، اسلامي – لايه دوم ، اشكاني و لايه سوم و زيرين مربوط به دوره هخامنشي است كه وي آنرا يك روستاي هخامنشي ناميده است.
بقاياي يك مسجد كاملا ويران نسبت به اواخر قرن اول هجري در شرق تپه هاي باستاني شوش به چشم مي خورد. اين مسجد يك حياط مركزي داشته با دو رديف رواق و همچنين يك تالار ستوندار و 36 ستون مدور و يك حصار خشتي كه محوطه اي به طول 55 و عرض 45 متر را در بر مي گرفت. ساختمان اين مسجد تماماً از خشت بوده و تزئينات آن از جنس گچ و كتيبه هايي را برخود داشته است.
7-1-3-1 قلعه شوش
بنايي كه معروف كه برفراز بلندترين تپه مجموعه باستاني شوش به آكروپل بنا شده است.
هنگاميكه ژاكدومرگان سر پرست هيئت باستاني فرانسه در شوش به اين منطقه آمد دريافت كه موقعيت دشت شوش براي استقرار گروه و انجام عمليات حفاري مناسب است لذا بر اساس طرحي شبيه به زنداني باستيل فرانسه و با استفاده از آجرهاي بدست آمده از حفاريها قلعه اي را در شوش ساخت تاريخ آغاز بناي قلعه سال 1276 شمسي ميباشد و از آن بعنوان محل زندگي و مركز تحقيقات استفاده مي كرده اند. اين ساختمان تا سال 1357 در تملك فرانسويان بوده و در سال 1372 اين قرار داد لغو گرديد و در سال 1374 با حضور معاون رياست جمهوري اين مركز جهت ايجاد دانشكده باستان شناسي در شوش معرفي گرديد.[11]
8-1-3-1 موزه شوش
اين موزه در سال 1345 جهت به نمايش گذاردن آثار بدست آمده از حفاري منطقه شوش احداث گرديد. با آغاز جنگ به جهت حفظ اشيا موجود در آن انتقال اشيا به تهران صورت گرفته ولي اقدامي براي باز گرداندن آثار به موزه انجام نشده است. بدليل قدمت تاريخي شوش و استقبال و بازديد علاقه مندان به ويژه جهانگردان داخلي و خارجي از آثار بدست امده در منطقه بايد تمام اين آثار به موزه شهرستان شوش باز گردانده شود تا اين موزه هويت گذشته خود را باز يابد.
9-1-3-1 موزه هفت تپه
محوطه باستاني هفت تپه در 15 كيلومتري جنوب شرقي شهر شوش واقع شده است. در سال 1344 گروه باستان شناسي فرهنگ و هنر دانشگاه تهران به سرپرستي دكتر عزت الله نگهبان در محلي بين دو شهر باستاني شوش و دورانتاش شايد همان كاپي ايناك كه در گل نوشته ها آمده است ، در دو مكان به نامهاي تپه ابوفنداوا و هفت تپه دست به حفاري زد كه عمليات كاوش و حفاري يازده فصل طول كشيد هدف از اين حفاريها بررسي وضعيت و روشن شده قسمتي از تاريخ ايلام بود ، و با انجام اين حفاريها قسمتي از دوره ي تاريك سالهاي 1505 – 1305 پيش از ميلاد مشخص گرديد. حاصل حفاريهاي هفت تپه ، مقابر ، انواع سفالها ، لوحهاي سفالي ، اشيا برنزي و بسياري از مجسمه هاي طاق بيضي شكلي با اجراي روش طاق ضربي مشاهده مي شود در آرامگاه ديگري بقاياي 23 اسكلت انساني مشاهده شده است. در كنار بقاياي ايلامي هفت تپه موزه اي در سال 1351 تأسيس شده كه آثار بدست آمده ار حفاري هاي هفت تپه را در خود جاي داده است.
بدنبال گسترش فعاليت باستان شناسان در منطقه و لزوم توسعه امكانات در سال 1351 شمسي موزه هفت تپه با بخشهاي مختلفي چون موزه – اشيا كارگاه و آزمايشگاه تحقيقاتي و مطالعات آغاز بكار كرد. اين موزه طي كمتر از يك دهه فعاليت ، بعنوان كانون فرهنگي ، علمي مطرح بوده و همواره مورد توجه و بازديد مسافران و جهانگردان قرار مي گرفت و انتقال اشيا موزه به مكانهاي ديگر باعث شد كه اين موزه تعطيل گردد.
4-1 مراكز مذهبي – فرهنگي – جاذبه توريست شهرستان شوش
اهميت استان خوزستان تنها به لحاظ داشتن منابع غني و نفت و گاز برخورداري از رودخانه هاي مهم نيست ، بلكه داراي آثار فرهنگي و مذهبي فراواني ميباشد. در جغرافياي جهانگردي مكان مذهبي ، همواره بعنوان يك قطب جاذب توريستي ، محسوب مي شوند. آثار مذهبي موجود در شهرستان شوش برخي متعلق قبل از ميلاد مسيح و بعضي ديگر به بعد از اسلام مربوط مي شود كه ما به ترتيب درباره آنها توضيح خواهيم داد.
1-4-1 آرامگاه دانيال (ع)
آرامگاه دانيال پيامبر (ع) در شوش بارگاهي پرشكوه و صاحبنام است ، در كناره شرقي رودخانه شاوور در قديميترين بخش شهر شوش قرار گرفته است. درباره زندگي و وفات دانيال (ع) در منابع تاريخي ذكر فراوان شده و حتي در تورات فصلي بنام كتاب دانيال وجود دارد . دانيال را از پيامبران قوم بني اسرائيل ميدانند كه بخت النصر وي را به اسيري به بابل برد كورش . هخامنشي پس از فتح بابل دانيال (ع) را همراه خود به شوش آورد ، او در اين شهر زيست تا آنكه وفات يافت آنچه مسلم است اينكه در شوش وفات يافته است و جسدش را در تابوتي نهاده و در زير نهر شاوور دفن كردند. اين واقعه به سال حمله سپاه اسلام به ايران و فتح شوش رخ داد. مزار دانيال پس از آن زيارتگاه مردمان خدا جو بود. و طي سالياني دراز كه شهر شوش بكلي از ميان رفت ( ميان قرنهاي سيزده و نوزده ميلادي ) تنها بناي پاي برجاي مانده دشت شوش بوده است. بناي آارمگاه در قرنهاي گذشته بارها آسيب ديده و بازسازي شده است. جهانگردان و مسافران بسياري كه به اين ديار آمده اند درباره بناي بارگاه در سفر نامه هاي خود نكاتي نوشته اند.
آرامگاه دانيال اكنون شامل بارگاهي است در قسمت غربي و حياطي با رواقهاي متعدد در اطراف و در محوطه اي نسبتاً وسيع ميباشد. مزار دانيال در يك زير زمين قرار دارد كه بر روي آن در سطح حياط ضريحي با شكوه در اتاقي با تزئينات آئينه كاري ساخته اند كه زيارتگاه مردمان استو گنيد بارگاه از نوع ميل مصر سل و شامل 25 طبقه و سفيد رنگ است كه دو گلدسته نه چندان بلند دردو سوي گنبد بنا شده است.[12]
2-4-1 آرامگاه دعبل خزايي و عبدالله بن علي
در قبرستان قديمي و متروك شهر شوش كه امروز در ميانه هاي اين شهر واقع است در اين شهر بقعه اي موسوم به عبدالله بن علي قرار دارد كه شامل دو مزار يكي متعلق به شخصي با همين نام و ديگري از ان دعبل خزايي شاعر معروف همر روزگار امام رضا (ع) است. در سالهاي اخير بازسازي ساختمانهاي مقابر دعبل و عبدالله بن علي در قالب يك مجتمع فرهنگي آغاز شده است. در صورت اتمام يكي از بهترين جاذبه هاي توريستي در سطح استان خواهد بود. در بيان حال دعبل ميگويند كه از شاعران مبارز و مخلصان اهل بيت و طهارت بوده كه در سال 246 هجري قمري بدستور مالك ابن طوق به شهادت رسيد و در همين شهر نيز به خاك سپرده شد.
شهرستان شوش علاوه بر ان داراي چند آرامگاه مذهبي ديگر است :
1- آرامگاه سيد عباس : واقع در كنار جاده ارتباطي تهران – اهواز – روستاي عبدالخان 70 كيلومتري شوش
2- آرامگاه عباس بن علي : در يك كيلومتري شوش در شرق شهرستان واقع شده است.
3- آرامگاه پير شچاخ : در ده كيلومتري شهر شوش در شرق رودخانه يك قدمگاه منسوب به حضرت علي ابن ابي طالب (ع)
4- آرامگاه سيد طاهر : در شمال شهر شوش روستاي رداده
5- آرامگاه سيد احمد : در پنجاه كيلومتري شهر شوش در جنوب شرقي شهرستان در منطقه ميان آب واقع شده است.
6- آرامگاه سيد صائم : در نزديكي زيگورات چغازنبيل و حوالي خط راه آهن روستاي ميان آب واقع شده است.
7- آرامگاه علي عون : بقعه اي در ميان كشت زارهاي نيشكر هفت تپه كه قدمت نسبتاً زيادي دارد.
8- آرامگاه عباس بن علي : مقبري در نزديكي محل چغازنبيل ميباشد.
شهرستان شوش داراي امكان تاريخي ، باستاني مذهبي فراوان است كه اين امر بخاطر تاريخ پر فراز و نشيبي است كه اين سرزمين در طول هزاران سال بخود ديده است از ميان پيدايش اولين تمدنهاي بشري تا به امروز شهرت شوش جايگاه خود را بعنوان يك سرزمين باستاني ع تاريخي و مذهبي حفظ كرده است كه اين خود گنجينه پر ارزشي است كه جاي تأمل و دقت بيشتري را براي توسعه جهانگردي و جذب توريست در شهرستان شوش ميطلبد.
5-1 كم و كيف جريانهاي توريستي
طبق آمار اداره راه و ترابري استان خوزستان در سال 72 جمعاً 17392479 نفر در درون استان و 2375436 به بيرون و ساير استانهاي كشور جابجا شده اند. اين آمار نشان ميدهد كه امار جابجائي مسافر از استان خوزستان به ساير استانهاي كشور به ترتيب اهواز ، انديمشك ، آبادان ، ماهشهر بيشترين درصد جابجائي را به خود اختصاص داده است. شهرستان شوش بعلت اينكه فاقد ترمينال و ايستگاه راه آهن مسافري ميباشد. اغلب مردم براي مسافرت به ساير استانها به دو شهرستان دزفول و انديمشك مراجعه ميكنند در باب جابجائي مسافر درون استاني باز به ترتيب اهواز ، آبادان ، انديمشك ، دزفول ، شوشتر ، ماهشهر و شوش بيشترين درصد را بخود اختصاص داده اند.[13]
طبق آمار منتشر شده از موزه ، شهرستان شوش در سال 85 جمعاً 2853 نفر از شكورهاي خارجي از آثار باستاني و مذهبي شوش بازديد كرده اند و جمعاً 30619 نفر از ساير شهرستانهاي ديگر كشور براي ديدن آثار باستاني و مذهبي شهرستان وارد منطقه مورد مطالعه گرديده شد.
جدول 1-1 وضعيت آمار بازديد افراد خارجي و داخلي از موزه شهرستان
سال |
افراد داخلي |
افراد خارجي |
فروردين |
28573 |
—— |
ارديبهشت |
1191 |
—— |
خرداد |
442 |
—— |
تير |
601 |
—— |
مرداد |
524 |
—— |
شهريور |
1255 |
41 |
مهر |
474 |
82 |
آبان |
3140 |
104 |
آذر |
5096 |
38 |
دي |
3055 |
46 |
بهمن |
8620 |
52 |
اسفند |
9134 |
50 |
جدول 2-1 وضعيت آمار بازديد افراد خارجي و داخلي از موزه هفت تپه
سال |
افراد داخلي |
افراد خارجي |
فروردين |
2314 |
—— |
ارديبهشت |
85 |
—— |
خرداد |
—— |
—— |
تير |
—— |
—— |
مرداد |
—— |
—— |
شهريور |
40 |
—— |
مهر |
50 |
16 |
آبان |
247 |
—— |
آذر |
200 |
—— |
دي |
50 |
—— |
بهمن |
332 |
10 |
اسفند |
630 |
—— |
جدول 3-1 وضعيت آمار بازديد افراد خارجي و داخلي از چغازنبيل
سال |
افراد داخلي |
افراد خارجي |
فروردين |
19099 |
162 |
ارديبهشت |
570 |
—— |
خرداد |
163 |
—— |
تير |
113 |
71 |
مرداد |
125 |
—— |
شهريور |
300 |
162 |
مهر |
175 |
127 |
آبان |
1702 |
175 |
آذر |
5100 |
65 |
دي |
1422 |
82 |
بهمن |
3596 |
10 |
اسفند |
8181 |
143 |
جدول 4-1 وضعيت آمار بازديد افراد خارجي و داخلي از كاخ آپادانا
سال |
افراد داخلي |
افراد خارجي |
فروردين |
59223 |
—— |
ارديبهشت |
1814 |
—— |
خرداد |
656 |
—— |
تير |
1520 |
—— |
مرداد |
900 |
—— |
شهريور |
1217 |
199 |
مهر |
817 |
157 |
آبان |
3365 |
259 |
آذر |
6734 |
51 |
دي |
3227 |
136 |
بهمن |
6987 |
199 |
اسفند |
13380 |
208 |
6-1 شبكه حمل و نقل و ارتباطات
يكي از مهمترين عوامل توسعه توريست ، وجود شبكه حمل و نقل و ارتباطات است همانطور كه فقدان وسايل ارتباطي صحيح و كافي و يا به عبارتي ضعف شبكه ارتباطي در رشد اقتصادي مانعي اساسي محسوب ميگردد. وجود سيستم حمل و نقل در روند توسعه اقتصادي و اجتماعي از ويژگي خاصي برخوردار است زيرا علاوه بر آنكه از بخشهاي مهم و زير بنائي محسوب ميگردد ، روي بسياري از فعاليتهاي ديگر جامعه نيز تأثير ميگذارد.[14]
وضعيت و موقعيت اقتصادي شهرستان اسباب جذب و تجمع جمعيت ميباشد. آب و هواي معتدل در نيمه دوم سال سبب ميگردد تا تعداد بيشتري از مردم از مناطق سردسير كشور بمنظور اشتغال و اقامت به شهرستان شوش مسافر نمايند. اما وسايل ارتباطي كافي نيست و اين شهرستان از حيث وسايل ارتباطي احتياج به يك برنامه ريزي دقيق دارد. تا در امر حمل و نقل اين شهرستان و ساير شهرهاي همجوار تسهيلاتي فراهم آيد.
در سال 72 از تمامي موسسات و شركتهاي باربري كه 184 واحد را تشكيل مي داده است تعداد مسافربريهاي برون استاني 57 واحد و درون استاني 63 بوده اند. از اين تعداد هاي مسافربيهاي درون استاني تنها يك واحد در سطح شهرستان شوش موجود بوده و اين منطقه فاقد واحد مسافربريهاي برون استاني مي باشد بعلت عدم احداث ترمينالهاي باربري و مسافربري ، اين مؤسسات بصورت سنتي و ناهنجار در گوشه و كنار شهرستان به امور حمل و نقل اشتغال دارد.
راه آهن
خط سراسري تهران – خرم شهر از يك كيلومتري منطقه كه اين خود يكي از امتيازات بسيار مهم دسترسي به يك راه ارتباطي مطمئن مي باشد، عبور مي كند . اما اين امتياز مهم به دليل عدم وجود امكانات و عدم توجه مسئولين شهرستان ايستگاه راه آهن شوش از نوع درجه يك كشور به شمار نمي آيد. به همين دليل مسافرت با قطار به ساير استانها در شهرستان شوش مقدور نيست و در ضمن تهيه بايط ان براي خارج از استان تنها به سه شهر انديمشك به اهواز و خرمشهر مي باشد.
7-1 جاذبه هاي سياسي جاذب توريست در شهرستان شوش
يكي ديگر از جاذبه هاي توريستي خوزستان آثار و بقاياي ويرانهاي جنگي ميباشد. اين شهرستان قبل از تغيير ساختار اداري در سال 69 با رژيم عراق هم مرز بوده و بدليل دارا بودن مرز بين المللي از اهميت بسيار زيادي از نظر سوق الجيشي و نظامي سياسي برخوردار بوده است. جنگ هشت ساله عراق عليه ايران عامل ديگري بر اهميت موضوع افزايد. ديدن آثار اين جنگ هشت ساله براي كسانيكه در جنگ حضورداشته يا كساني كه حضور نداشته اند ، جاذبه هاي خاصي ميكتد. آثار معماري ، تاريخي و بقاياي باقيمانده از جنگ و اراضي مين گذاري شده و مناطق روستاهاي تصرف شده و منطقه عملياتي فتح المبين كه بزرگترين پيروزي ايران در طول جنگ از جمله جاذبه هاي سياسي جنگي منطقه مورد مطالعه ميباشد. وجود اين آثار و باز سازي آنها امروزه بايد يكي از برنامه هايي باشد كه در اولويت قرار ميگيرد . در اين زمينه ايجاد تورها و كاروانهاي بازديد از اين مناطق توسط توريستها و ايجاد امكانات توريتي در درون سنگرها و قرارگاهها بيانگر جاذبه هاي پر ارزش ميباشد كه سواي ساير قابليتهاي توريستي شهرستان به يك برنامه ريزي صحيح نياز دارد.
8-1 جاذبه هاي طبيعي
جاذبه هاي طبيعي مختلف شهرستان متأثر از فضاي جغرافيايي است كه شهر در آن تكوين يافته است. اين فضاها محدود به فضاي طبيعي نيست ، بلكه فضاي سياسي اقتصادي را نيز در بر ميگيرد.[15]
از نظر طبيعي موقعيت شهرستان طوري است كه جاذبه هاي فراواني دارد. وجود سه رودخانه كرخه ، دز و شاوور كه تمامي شهرستان را شمروب مي كند و پوشش گياهي ، جنگلهاي اطراف رودخانه ها ، تپه هاي ماسه اي و باطلاقها و ني زارها در جنوب شرقي شهرستان كه با تنوجه به امكانات موجود ميتوان مجموعه هاي بزرگ ساختماني تفريحي ايجاد كرد مراكز مهم سرگرمي واحدهاي پذيرايي ايجاد كرد. اين مجموعه ها ارتباط تنگاتنگي با راههاي ارتباطي و وسايل حمل و نقل منظم دارند. در مجاورت رودخانه ها مي توان مبادرت به ايجاد زمينهاي ورزشي ، مراكز تفريحي و قايقراني كرد. همچنين اين منطقه قابيلت شهركهاي توريستي را نيز دارد. يكي ديگر از مهمترين جاذبه هاي توريستي اين منطقه ارائه شيوه خاصي از زندگي و معيشت طوايف لر ، عرب و افراد كوچ رو مي باشد. جهانگردان علاقه زيادي به بازديد از كوچ ايلات و عشاير يك جانشيني دارند. بدليل برخورداري اين مردم از آداب و رسوم خاص و حفظ سنن كه تفاوت چنداني با زندگي گذشتگان ندارد. از قبيل نوع لباش و وسائل محلي ، موسيقي و ... جاذبه هاي خاصي را در اين زمينه بوجود مي آرود. از جاذبه هاي طبيعي ديگر شهرستان اين است كه محيط طبيعي تحت تأثير شرايط اقليمي و جريانات رودخانه اي داراي اكوسيستم هاي متنوع و جالبي است كه در خود انواع آبزيان ، پرندگان مهاجر و گونه هاي پستاندارن نادر جهان ( گوزن زرد ايراني ) از اين امكانات مي توان به نحوي استفاده كرد كه هم باعث حفظ منابع طبيعي گردد و هم با ايجاد مناظر زيبا امكانات اقامت و استراحت را براي گذراندن اوقات فراغت فراهم كرد.
شهرستان شوش علي رغم وجود جاذبه هاي طبيعي محدوديتها و كمبودهاي زيادي در زمينه سرمايه گذاري ، شبكه ارتباطي ، تسهيلات و تجهيزات رفاهي و اقامتي وجود دارد كه براي رساندن شهرستان به تعادل اقتصادي بايد در ساير برنامه ريزي شناخت قابليت ها امكانات بيشتري ايجاد و بهره برداري لازم را به عمل آورد.
9-1 جاذبه هاي تاريخي ، مذهبي ، فرهنگي
اين جاذبه ها در شهرهايي متجلي ميشود كه گنجينه اي از آثار ارزشمند هنري و تاريخي را در بطن خود دارد و زمينه را براي خلق و ابداع هر گونه آثار فرهنگي و علمي فراهم مي كند. شهرهائيكه داراي اين قبيل جاذبه ها هستند بالطبع برخودار از سازمانهاي عمومي ، فرهنگي ، هنري دانشگاه ، موزه ، كتابخانه ، مراكز تحقيقاتي ، آزمايشگاهي و مؤسسات پژوهشي و تالارهاي متعدد ميباشد.
شهرستان شوش فاقد تمام امكانات فوق ميباشد. در سطح استان خوزستان تنها شهرستان شوش داراي دو موزه ميباشد كه هر دوي انها عملاً تعطيل ميباشد چرا كه هيچگونه آثار باستاني و تاريخي در اين موزه هاي وجود ندارد تا در جذب جهانگردي مؤثر باشد. صنايع دستي شهرستان امروزه تحت تأثير صنايع ماشيني در حال نابودي است . براي توسعه جهانگردي اين صنايع را بايد مورد حمايت بيشتري قرار داد. بازرارهاي محلي نمايشگاههاي هنري برگزار كرد و محدوديتهاي موجود را از بين برد . شهرستان شوش از جمله شهرهاي مذهبي در سطح استان ميباشد و جاذبه هاي مذهبي اين شهرستان مختص به مراسم مذهبي ساكنان اين شهرستان نيست. اين شهرستان بدليل وجود امام زاده ها و بقعه هاي متبركه و آرامگاه دانيال پيامبر و دعبل خزايي شاعر امام رضا (ع) بطور فضلي پذيراي تعدادي افراد غير بومي ميباشد. امكانات موجود در اين شهرستان كه بر اساس ورود افراد و مدت اقامتشان تعيين ميگردد نتيجتاً بايد داراي تأسيسات وسيع شهري و واحدهاي پذيرائي و اقامتي و پاركينگي و ترمينال و مركز مختلف اموزشي و فرهنگي باشد.
همچنين اين شهرستان ميتواند محل عرضه كالاهاي مختلف باشد ، متأسفانه در شهرستان شوش بر خلاف وجود بقاع متبركه و ريشه دار بودن اعتقادات مذهبي و سنتي از اين نظر كاملاً در مضيقه است. اين شهرستان فاقد داحدهاي اقامتي و تفريحي ميباشد و براي توسعه توريست شهرستان بايد اين محدوديتها و كمبودها را از بين برد تا بتوان از اين قابليتها استفاده بيشتري برد.
جمع بندي
شهرستان شوش با توجه به قدمت تاريخي و فراز و نشيبهائي كه پشت سر گذاشته اند ، گنجينه اي از آداب و رسوم مختلف مردمي با فرهنگهاي گوناگون و كلكسيوني از آثار باستاني و تاريخي و سبكهاي متفاوت معماري ميباشد. اين شهرستان همچنين بدليل برخورداري از موقعيت جغرافيايي از نظر طبيعي داراي چشم اندازهاي گوناگوني است.
منطقه مورد مطالعه با دارا بودن قابليتهاي ويژه كشاورزي و صنعت و در گير شدن در يك جنگ هشت ساله بيانگر ، قابليت و امكانات فراوان اين شهرستان براي توسعه جهانگردي ميباشد. البته وجود اين قابليتها تنها براي توسعه توريست كافي نيست و بايد تجهيزات و تأسيسات تكميل كننده اين فعاليتها را بوجود آورد.
شهرستان شوش نسبت به ساير شهرهاي استان از نظر شبكه ارتباطي داراي خطوط بيشتري است ، اما بسياري از راههاي شهرستان به مراكز تريستي منتهي نمي شود. مشكل ديگر در زمينه شبكه ارتباطي استاندارد نبودن ترمينال مسافر بري و مجتمع حمل و نقل شهري و عدم رعايت بهداشت و بالا بودن حجم ترافيك كه موجب سرگرداني مسافران را فراهم ميكند. فقدان واحدهاي اقامتي و پذيرائي بر خلاف جمعيت شهرستان كه در سالهاي آينده كه با بالا رفتن نرخ شهر نشيني كمبود هاي زيادي را نشان ميدهد. شرايط بد آب و هوائي و گرماي طاقت فرساي منطقه در تابستان جذب توريست را محدود به فصول مشخص مي نمايد و براي از بين بردن محدوديتهاي اقامتي بايد به توسعه نسبي تسهيلات رفاهي از قبيل هتل . تجهيزات مربوط به ان و ايجاد اردوگاهاي توريستي در نقاطي كه داراي چشم اندازهاي طبيعي مناسب باشد ، پرداخت تا از نارسائي واحدهاي اقامتي بالاخص در موقع مسافرتهاي دسته جمعي از بين برود.
يافته هاي تحقيق
طرحهاي كالبدي بر اسا شناخت اساسي از فعاليتهاي بالقوه و بالفعل توريستي وظيفه سنگين در تخصيص فضا و تعيين كاربريها بر عهده دارد. بدون شك جهانگردي هم از نظر حجم فعاليتها و هم به لحاظ نيازهاي فضائي و زير ساختي در آينده محيط را از خود متأثر خواهد كرد. روند افزاينده تقاضا براي جهانگردي ئ ايران گردي و همسوئي سياستهاي دولت براي پاسخگويي به اين تقاضا در زير ساختهاي مورد نياز اين بخش نمود پيدا خواهد كرد. اين حركت برنامه هاي جديدي در قطبها و مكانهاي توريستي موجب خواهد شد كه جنبه اقتصادي آن در طرحهاي توسعه اقتصادي اجتماعي و جنبه كالبدي آن در طرحهايي كالبدي منطقه بايد مد نظر قرار بگيرد. جهانگردي يك عامل مهم سياست توزيع در آمدها ، جريان بيشتر و سريعتر پول ، ايجاد رونق و اشتغال بيشتر در بخش خدمات است.
در محاسبات اقتصادي جهانگردي به دو ضريب افزايش در آمد و ضريب افزايش اشتغال اشاره ميكند كه اولي سبب افزايش ثروت و دومي افزايش اشتغال در بازارهاي كار را فراهم مي كند. افزايش مشاغل بالاخص در بخش خدمات رفاهي ، ساختمان و ارتباطات چشمگير تر است. اگر چه در سر تا سر جهان ديد اقتصادي در برخورد با جهانگردي غالب است اما جهانگردي همچنين يك موضوع و مقوله فرهنگي است كه موجب ارتقاء سطح دانش و معرفت و شكوفائي استعداد نيز ميگردد. شهرستان شوش از نظر منابع طبيعي زيست محيطي اقتصادي و فرهنگي داراي جاذبه هاي فراواني ميباشد. حفظ و احيا و بهره برداري اصولي از اين منابع ميتواند بعنوان بستر و حيات و منشا فعاليت اقتصادي ، اجتماعي و بالخص توسعه و رشد توريسم باشد. كه خود هم عامل اساسي استمرار توليد در بخشهاي مختلف باشد و هم منجر به برقراري تعادل اكوسيستم ها و ارتباط صحيح انسان با محيط زيست قرار گيرد. شناخت حفظ و بهره برداري از اين منابع زمينه هاي لازم براي توسعه جهانگردي را بوجود مي آورد.[16]
10-1 پيشنهادات
منطقه مورد مطالعه ، عليرغم برخورداري از اب و هواي نيمه خشك و حاكم بودن يك دوره گرماي طولاني ، يكي از مهمترين مراكز توريستي كشور به شمار مي آيد. يكي از ويژگيهاي توريستي منطقه آميختن فرهنگ اصيل باستاني با فرهنگي اسلامي مي باشد. از انجائي مه فعاليتهاي جهانگردي با توريسم تا حد زيادي به ساير فعاليتهاي عمراني و تأسيسات زير بنايي وساير عوامل حمايت كننده ديگر متكي مي باشد. ايجاد اقداماتي با توجه به اهداف توريست در منطقه لازم است. اهم اين اقدامات عبارتند از :
1- احياء تقويت و حفظ جاذبه هاي طبيعي ، مذهبي تاريخي شهرستان و جلوگيري از تخريب آنها
2- شناخت و سهولت بهره برداري از همه امكانات توريستي منطقه مورد مطالعه
3- تشويق بخش خصوصي بع سرمايه گذاري در ايجاد مراكز اقامتي و حمايت مالي از طريق اعطاي و تسهيلات بانكي به بخش خصوصي
4- توجه به امر مطالعات و تحقيقات به منظور بازشناسي جاذبه هاي مختلف و ايجاد زمينهاي مطلوب سرمايه گذاري در غالب طرح و توزيع و توسعه آموزش نيروي انساني در فاعليت ايران گردي براي توسعه فعاليت مذكور و ارتقاء كيفيت خدمات
5- تمركز زدايي از مركز استان و اشاعه خدمات رفاهي و اقامتي و خدمات فرهنگي و سياحتي در ساير شهرستانها از جمله شهرستان شوش
6- تلاش بيشتر براي بهبود صنايع دستي و رواج آن در سطح منطقه
7- جهانگردي نياز به برنامه ريزي و توجه قابل ملاحظه زير ساختها ، طراحي و الگوسازي محيط و آماده سازي فضاهاي جهانگردي دارد. اين امر ميسر نيست مگر از طريق همكاري كليه سازمانهاي دولتي – مراكز دانشگاهي و تحقيقاتي و انطباق آنها با ضوابط و معيارهاي بين المللي جهانگردي مي باشد.
منابع و مأخذ
1- اداره ميراث فرهنگي – زيگورات چغازنبيل 1368
2- ديار شهر ياران
3- اداره اوقاف شهرستان . خلاصه اي از زندگاني حضرت دانيال نبي (ع)
4- موزه شهرستان شوش . امار بازديد كنندگان داخلي و خارجي 1385
5- رهنماي ، محمد تقي ، مقاله جهانگردي به عنوان دانش زمان خلاصه مقالات جهانگردي و توسعه 74
6- ديبايي ، پرويز ، جهانگردي و ايرانگردي دانشگاه علامه 71
7- مصاحبه با مسئولين اداره ميراث فرهنگي شهرستان شوش
8- اراده ، ميراث فرهنگي ، آمار بدست آمده سال 85
پی نوشتها
[1] مقاله شناخت جهانگردي – پرويز ديبائي دانشگاه علامه طباطبائي 1371
[2] بررسي پناهگاه حيات وحش كرخه و دز – محيط زيست استان تهران – مهندس اشرافي
[3] آمار نامه استان خوزستان 1372
[4] گزارش محيط زيست شهرستان شوش 1374
[5] گزارشات اداره ميراث فرهنگي شهرستان شوش – نگرشي درباره آثار باستاني
[6] دنياي گم شده عيلام 192 تا 210
[7] ميراث فرهنگي شهرستان شوش – زيگورات چغازنبيل مهر 1368
[8] ديار شهر ياران صفحه 40 تا 60 و صفحه 65 تا 70
[9] ميراث فرهنگي شهرستان شوش - با استفاده ار بروشور
[10] ديار شهر ياران صفحه 71 تا 75
[11] ميراث فرهنگي شهرستان شوش – قلعه شوش
[12] گزارش از خلاصه اي زندگاني حضرت دانيال (ع) اداره اوقاف شهرستان شوش
[13] اداره كل راه و ترابري استان خوزستان 1372
[14] مقاله جهانگردي با عنوان دانش زمان – راهنمائي 1374
[15] جهانگردي و ايرانگردي – دانشگاه علامه طباطباي 1371
[16] جهانگردي بعنوان دانش زمان خلاصه مقالات برگزيده سمينار جهانگردي و توسعه 1374 راهنمائي