در سال ۷۶ پس از آنكه سید محمد خاتمی با شعار
آزادی سیاسی روی كار آمد و دولت اصلاحات را تشكیل داد، احزاب و گروههای كوچك و
بزرگی زیر عنوان اصلاحطلبی شكل گرفتند.
در سال ۷۶ پس از آنكه سید محمد خاتمی با شعار
آزادی سیاسی روی كار آمد و دولت اصلاحات را تشكیل داد، احزاب و گروههای كوچك و
بزرگی زیر عنوان اصلاحطلبی شكل گرفتند.
گروهها و
احزابی هم كه پیش از آن در خارج از چارچوب راست سنتی فعالیت میكردند، به منظور
جلب اقبال مردم كه در آن زمان شامل حال جریان اصلاحات شده بود، حزب خود را در جرگه
اصلاحطلبی خواندند و همین مساله باعث شد این جریان تازه تاسیس كه متشكل از برخی
احزاب نوپا و تعدادی احزاب قدیمیتر بود، با استفاده از واژه اصلاحات بتواند در
مقابل جریان راست سنتی كه بعدها به اصولگرایان معروف شدند، در انتخابات شورای اول
و مجلس ششم به پیروزی قاطعی دست یابند.
اما مشكلی
كه از همان ابتدا وجود داشت تعیین نشدن چارچوبی دقیق برای واژه اصلاحات بود و به
خاطر همین مشكل و به دلیل نبودن فیلتری مشخص، طیف گستردهای از شخصیتها و گروههای
سیاسی زیر چتر اصلاحات وارد مناصب حكومتی شدند.
اگرچه ابتدا
چنین مسالهای مشكلساز به نظر نمیرسید و همه چیز حكایت از حاكمیت دولتی قدرتمند
داشت و پس از مدتی با روی كار آمدن مجلس ششم با اكثریت قاطع نمایندگان اصلاحطلب،
مردم در انتظار به ثمر نشستن اعتمادشان به اصلاحطلبی بودند، برخی تندرویها در
مجلس باعث ترسیم روزهایی بحرانی در تاریخ جمهوری اسلامی ایران شد.
رفتارهای
افراطی برخی اصلاحطلبان و در كنار آن عملی نشدن وعدههای داده شده، باعث شد در
گذر زمان اقبال مردم نسبت به جریان اصلاحات كاهش یابد و شاهد آن مساله نیز پیروزی
اصولگرایان در انتخابات ریاستجمهوری نهم، مجلس هفتم و هشتم و شورای شهر سوم بود.
شاید همین
مسائل بود كه سبب شد مهدی كروبی كه ریاست مجلس ششم را به عهده داشت با تاسیس حزب
اعتماد ملی، مسیر اصلاحطلبی را در چارچوبی مجزا از دیگر اصلاحطلبان دنبال كند.
وی كه پیش
از انتخابات مجلس هشتم، انتقادهای زیادی را نسبت به عملكرد اصلاحطلبان مطرح میكرد
در یكی از سخنرانیهای خود چنین گفته بود:
یك پیروزی
عظیم همراه با اقبال فوقالعاده مردم نصیبمان شد و با رای مردم دو قوه از قوای سهگانه
را به دست گرفتیم، اما چون تشكیلات نداشتیم هر كس هر چه خواست گفت و انجام داد. همین
ناهماهنگی عاملی شد كه دو قوه را تحویل رقیب بدهیم.
اما این
انتقادها مختص كروبی نیست و از زمان كنار رفتن اصلاحطلبان از قدرت، شخصیتهای
مختلفی نسبت به عملكرد این جریان سیاسی انتقاد كردهاند.
عباس عبدی،
روزنامهنگار و عضو سابق حزب مشاركت چندی پیش در گفتگو با فارس در خصوص وضعیت كنونی
جریان اصلاحطلبان گفت: در حال حاضر هرچند كسانی به نام اصلاحطلب وجود دارند، اما
جریان موثر و مشخصی به نام اصلاحات كه مردم هم درك مشخصی از برنامههای آن داشته
باشند و بخواهند برای حمایت آن بسیج شوند، وجود ندارد و در واقعیت اجتماعی ما این
جریان، مشهود نیست.
عبدی،
اصلاحات را مضمونی میداند كه هر كس بتواند خودش را با این مضمون بیشتر انطباق
دهد، اصلاحطلبتر است.
او معتقد
است هر كس توان بیشتری داشته باشد و افراد زیادی را گرد این مضمون جمع كند، رهبر این
جریان است.
این روزها
با نزدیك شدن به انتخابات ریاست جمهوری دهم، سیدمحمد خاتمی نیز ضرورت پالایش در
جریان اصلاحات را احساس كرده و در سخنرانیهای متعددی كه انجام میدهد بر ضرورت این
مساله و تعیین چارچوبی مشخص برای اصلاحات تاكید كرده است.
وی چندی پیش
اعلام كرد باید از یك نوع آشفتگی ایجاد شده در تعریف اصلاحات و این مساله كه هر
كسی از ظن خود یار اصلاحات شده است، نجات پیدا كنیم.
وی در جایی
دیگر تبیین معیارهای اصلاحات را یكی از مشغولیتهای ذهنی خود عنوان و اظهار امیدواری
كرده بود این كار كه زمینه آن در حال حاضر فراهم شده است، هر چه زودتر انجام شود.
محمدرضا
خباز، عضو فراكسیون اقلیت مجلس شورای اسلامی درخصوص اظهار نظر خاتمی در مورد
بازتعریف اصلاحات معتقد است: الان اگر از كسی بپرسید اصلاحطلبی یعنی چه، تعریف
مشخصی ندارد، چون اصلاحات تعریف نشده است.
وی افزود:
به اعتقاد من اصلاحطلب به كسی میگویند كه با پذیرش ارزشها و اصول انقلاب معتقد
است برای نجات كشور باید دست به اصلاحات زد، به این معنی كه ابتدا اصل انقلاب،
ارزشهای آن و قانون اساسی را باید قبول داشت ، پس از آن بیاییم و از ظرفیتهای بیشتر
قانون اساسی بهره گیریم.
این نماینده
مجلس، اصلاحات اصولگرایانه و اصولگرایی اصلاحطلبانه را دو واقعیت در هم تنیدهشده
دانست و گفت: این دو درون یكدیگر قرار دارند و قابل تفكیك نیستند و بر این اساس ما
نمیتوانیم به یك اصلاحطلب بگوییم كه تو اصولگرا نیستی یا یك اصولگرا را از
اصلاحطلبی به دور بدانیم. خباز در گفتگو با جامجم درخصوص دلایلش گفت: اصولگرایی
چیزی جز اعتقاد به اسلام، انقلاب، نظام، رهبری و قانون اساسی نیست و همه اصلاحطلبان
واقعی نیز به این موارد اعتقاد دارند.
خباز
افزود: من معتقدم باید یك تعریف جامع و مانع از اصلاحطلبی ارائه شود و هر كس
خودش را با آن تعریف مقایسه كند. آن موقع مشخص میشود كه اصلاحطلب واقعی كیست و
كسانی كه در بعضی اصول با بقیه اصلاحطلبان هماهنگ نیستند، خودبهخود خارج از آن
تعریف قرار میگیرند.
این عضو
فراكسیون اقلیت مجلس با انكارناپذیر خواندن ضرورت ارائه تعریف مشخص از اصلاحطلبی
گفت: این كاری است كه همان سال ۷۶ باید انجام میشد و اگر در آن سال این اتفاق میافتاد
، این همه گرفتاری بر سر اصلاحطلبی نمیآمد.
وی افزود:
مشكل ما این است كه اصلاحطلبی در كشور ما سر ندارد و اگر انبوه جمعیتی را كه سال ۷۶ به آقای خاتمی رای دادند به عنوان
بدنه اصلاحات در نظر بگیریم، سر این بدنه كه همان تعریف اصلاحطلبی است، مشخص نیست.
خباز تاكید
كرد: بنابراین باید یك تعریف جامع كه مورد قبول اكثریت اصلاحطلبان است به تصویب
برسد تا هر كسی با ذهنیت خود با این جریان همراه نشود.
این نماینده
مجلس درخصوص چگونگی ساز و كار تعریف اصلاحات گفت: این مساله چیزی نیست كه آقای
خاتمی به تنهایی بتواند آن را انجام دهد، زیرا در حال حاضر آقای خاتمی را نمیتوان
به عنوان سر اصلاحطلبی در نظر گرفت، بلكه اگر اصلاحطلبیها ستون داشته باشد میتوان
ایشان را به عنوان یكی از این ستونها قلمداد كرد.
وی با تاكید
بر این كه برای تعریف اصلاحطلبی، تمام بزرگان اصلاحطلب باید كنار یكدیگر جمع
شوند، گفت: تعریف اصلاحطلبی موجود كه آنچنان هم واضح نیست مربوط به سال ۷۶ است و این همه لطمه و تهمتهایی كه
به اصلاحطلبان واقعی وارد شد به دلیل این بود كه تعریفی برای تفكیك اصلاحطلبان
واقعی از دیگران وجود نداشت.
خباز گفت:
جریان اصولگرایی نیز همچون اصلاحطلبی از فقدان تعریفی مشخص رنج میبرد.
اما
محمدرضا راهچمنی، رئیس شورای عالی حزب همبستگی معتقد است اصلاحات تعریف كلی مشخصی
دارد. وی در گفتگو با جامجم با تاكید بر این كه اصلاحات با انقلاب متفاوت است،
گفت: اصلاحات در چارچوب قانون اساسی كشور و نظام انجام میشود و به ساختارهای اصلی
و اساسی نظام خدشهای وارد نمیكند.
راهچمنی
با بیان این كه اصلاحات در چارچوب ساختارها و نهادهای اصلی تغییراتی را در سیاستها،
برنامهها و روشها به وجود میآورد، گفت: در اصلاحات چارچوب كلی ساختارها و قوانین
اساسی حفظ میشود و تنها با وضع قوانین عادی، مصوبات و نوع جدیدی از نگرشها در پی
تغییر و اصلاحات هستند.
وی افزود:
بنابراین اصلاحاتی كه مطرح میشود در چارچوب نظام جمهوری اسلامی ایران بوده و با
ساختارهای شكلگرفته در قانون اساسی كشور منافاتی ندارد.
رئیس شورای
عالی حزب همبستگی با بیان این كه در اصلاحات روشها، سیاستها، دیدگاهها، برنامهها
و عملكرد تغییر میكند، گفت: اصلاحات یك بهبود است و با انقلاب تفاوت دارد؛ زیرا
انقلاب كل ساختارهای شكل گرفته در یك نظام و قوانین اساسی كشور را زیر و رو میكند
و كاملا متفاوت از اصلاحات است.
سیدحسین
موسوی تبریزی، رئیس خانه احزاب نیز میگوید: اصلاحات همچون بسیاری از مفاهیم از
جمله تقوا و تزكیه نفس در عین حال كه معنای مشخصی را میتواند تداعی كند یك مفهوم
كلی را شامل میشود. وی در گفتگو با جامجم افزود: ممكن است هر كسی با شرایط خاص
خودش این واژه را معنا كند و به نظر او همان معنا، معنای واقعی اصلاحات باشد.
موسوی تبریزی
با بیان این كه چارچوب اجرای اصلاحات باید مشخص شود، گفت: ما یك محدودههایی از
جمله احكام شرع و قانون اساسی را پیش رو داریم و مثلا در چارچوب احكام شرع میتوانیم
اصلاحات را انجام دهیم؛ اما اگر كسی بگوید نسبت به احكام شرع نیز باید اصلاحات
انجام دهیم، چنین شخصی خارج از چارچوب اصلاحطلبی قرار میگیرد.
وی در مورد
قانون اساسی نیز چنین مسالهای را صادق دانست و افزود: البته قانون اساسی همانطور
كه پیش از این هم اصلاح شده با سازوكاری مشخص قابل اصلاح است، اما اركانی در قانون
اساسی وجود دارد كه قابل تغییر نیستند، مثلا در قانون اساسی ذكر شده است كه قوانین
جمهوری اسلامی ایران باید مطابق با شرع باشد و چنین مسالهای قابل تغییر نیست.
این عضو
مجمع روحانیون مبارز با تایید اظهارات سیدمحمد خاتمی در مورد لزوم ارائه چارچوب
مشخص از اصلاحات گفت: مردم باید بدانند به چه برنامهای رای بدهند و این اهداف و
برنامهها به صرف زمزمه كردن كلمه اصلاحطلبی مشخص نمیشود. وی شعار دادن بدون
ارائه راهكار و برنامه را به منزله اغوای مردم دانست و افزود: در مورد دیگر مسائل
از جمله مبارزه با فساد و فقر و عدالتخواهی نیز باید چارچوبی مشخص كرد تا این مفاهیم
تبیین شده باشند و مردم بتوانند مطالبات خود را مشخص كنند.رئیس خانه احزاب در
ادامه گفت: بنابراین باید مشخص باشد برنامه اصلاحطلبی در چه چارچوبی قرار است
انجام شود و مردم با اشراف بر اهداف و برنامههای فردی كه ادعای اصلاحطلبی دارد،
بتوانند به او رای بدهند.
وی با تاكید
بر این كه كاندیدای ریاست جمهوری، اعم از اصولگرا و اصلاحطلب باید راهكارهای خود
را برای حل مسائل كشور مشخص كند، افزود: این مساله میتواند از طریق تیمی كه یك
كاندیدا با خود به همراه دارد، محقق شود و در همین برنامهها كاندیداها میتوانند
اصلاحات مد نظر خود را در اختیار مردم قرار دهند.
مصطفی
كواكبیان، دبیركل حزب مردمسالاری مشخص كردن مفهوم واقعی اصلاحات را كار بسیار
ضروری پیش از هر گونه ائتلاف و انسجام انتخاباتی دانست. وی در گفتگو با جامجم
افزود: ما باید بدانیم بر سر چه چیزی ائتلاف كنیم و مانیفست حركت ما چیست و این
مسالهای بود كه در دوره دولت اصلاحات، كوتاهیهای زیادی در مورد آن انجام شد.
وی با بیان
این كه الان زمان مناسبی برای پرداختن به چنین مسالهای است، افزود: به اعتقاد من،
مهمتر از اصل پیروزی در انتخابات، تعیین اهداف اصلاحات و انتخابات بر مبنای این
اهداف است. اگر ما چنین برنامهای را بتوانیم پیاده كنیم، حتی اگر نتوانیم به ظاهر
پیروز شویم، اما همین مساله برای ما یك پیروزی بزرگ محسوب میشود. كواكبیان افزود:
اگر بدون مشخص كردن اهداف و استراتژی در انتخابات پیروز هم شویم، ما بازندهایم.
نماینده
مردم سمنان در مجلس شورای اسلامی ۵ ویژگی را به عنوان اصول اولیه اصلاحات دانست و
گفت: اصلاحات باید بر محور اندیشههای امام خمینی(ره) و چارچوب قانون اساسی انجام
شود.
وی تعامل
با مركز ثقل قدرت و ولایت فقیه را به عنوان سومین ویژگی اصلاحات دانست و درخصوص ویژگی
چهارم گفت: اصلاحات باید بر مبنای مطالبات مردم و خواستههای فوری طبقات مختلف
جامعه بخصوص محرومان و مستضعفان انجام شود.كواكبیان همهجانبه بودن اصلاحات را،
پنجمین ویژگی آن عنوان كرد و گفت: اصلاحطلبی باید تمام قوا، نهادها، دستگاههای
اجرایی و سازمانها را شامل شود و چتر خود را بر تمام روابط داخلی و خارجی و همچنین
لایههای مختلف اجتماع بگستراند.
وی مجدد
تاكید كرد ارائه تعریف مشخصی از اصلاحات حتی از پیروزی در انتخابات نیز مهمتر است
و باید این فرهنگ نهادینه شود.
اگرچه شخصیتها
و فعالان سیاسی برخی گزینهها ازجمله حركت در چارچوب قانون اساسی و احكام شرع را
به عنوان چارچوبی برای اصلاحات میدانند اما به نظر میرسد اظهارات رئیسجمهور
سابق كشورمان درخصوص ضرورت تعیین معیارهای اصلاحطلبی، مسائل جزییتری را در بر میگیرد
و با توجه به زمان ۸
ماهه باقیمانده تا انتخابات ریاست جمهوری دهم لازم است هر چه زودتر این جزییات
مشخص شود.
حسین نیكپور گزارش
: روزنامه جامجم