نقش اکوتوریسم در توسعه پایدار

اکوتوریسم یا بوم‌گردشگری يا بومگردي، گونه‌ای از گردشگری است که در آن گردشگران برای دیدار از مناطق طبیعی نامسکون و دست‌نخورده جهان سفر می‌کنند و به تماشای گیاهان و پرندگان و ماهی‌ها و دیگر جانوران می‌پردازند. به این‌گونه از گردشگران که به دیدار از زیست‌بوم و طبیعت زنده می‌پردازند، نام اکوتوریست یابوم گردشگر يا بومْگرد داده شده است. بسیاری از کشورها بخش هنگفتی از درآمد خود را از بوم گردشگران خارجی تأمین می‌کنند. “در ايران توسط فرهنگستان معادل طبيعت گردي نام گذاري شده ‏است كه با توجه به ظهور ژئوتوريسم در 10 سال اخير در ايران و جهان اين واژه با معادل سازي ‏طبيعت گردي صحيح نخواهد بود و بهتر است اكوتوريسم را معادل بوم گردشگري ناميد”.یقیناً توجه و تجمع بیش از اندازه جهانگردان در یك منطقه خاص، بیش از آنكه مفید باشد، زیانبار است، پس باید بهره‌برداری از محوطه‌های جهانگردی و به ویژه مناطق طبیعی بكر با نظارت ویژه باشد. اكوتوریسم از نظر بازار كار به عنوان نوعی جهانگردی طبیعت‌گرا تعریف شده است ولی از سال 1990 به بعد از سوی سازمان های مردم نهاد و غیر انتفاعی، كارشناسان و دانشگاهیان به عنوان ابزاری جهت حصول توسعه پایدار مطرح و مورد مطالعه قرار گرفته است. بنابراین عبارت اكوتوریسم از یك سو به مفهومی اشاره دارد كه تحت یك سری اصول و قوانین قرار دارد و از سوی دیگر به یك بخش خاص از بازار كار.موسسه بین‌المللی اكوتوریسم در سال 1991 یكی از اولین تعاریف اكوتوریسم را ارائه داد:«اكوتوریسم یك مسافرت مسئولانه به مناطق طبیعی است كه محیط زیست را حفظ و زندگی راحت مردم محلی را تثبیت می‌نماید»گرچه احداث راهها و روش‌های دفع زباله گوشه‌هایی از مشكلات مربوط به اثرات جانبی تجهیزات صنعت توریسم را گوشزد می‌نمایند. ادامه این مسائل به همین جا خاتمه نمی‌یابد تامین سایر موارد مورد نظر مانند سوخت و آب آشامیدنی نیز عواقب خسارتباری را برای محیط زیست می‌تواند به همراه داشته باشد. در تفرج‌گاه‌های ساحلی گاه جهت تامین آب آشامیدنی به حفر چاه‌ها مبادرت می‌شود كه نتیجة آن پایین رفتن سطح آب سفر آب زیرزمینی می‌گردد. پایین رفتن سطح آب به نوبة خود سبب خشك شدن سطح زمین گردیده، زیستگاههای مرطوب و آغشته به آب خشك می‌شوند و در نتیجة كلیه اجتماعات گیاهی جانوری وابسته به این نوع زیستگاه‌ها نابود می‌گردند.در مرحلة طراحی تاسیسات توریستی در استان خوزستان ، طراحان و برنامه ریزان توجه خاصی به نیازهای اساسی توریست‌هایی كه در آینده به این مناطق روی خواهند آورد معطوف می‌نمایند. این طراحان اكنون می‌بایست نسبت به تاثیرات غیر بومی كه این تشكیلات و تجهیزات بر محیط زیست دارند نیز بیندیشند زیرا سهل‌انگاری در این پیش‌بینی‌ها علاوه بر خطرات و مزاحمت‌هایی كه برای اجتماعات حیات وحش پیش می‌آورد ممكن است موجب تغییراتی اكولوژیكی در محیط گردند كه به طور مستقیم برای فعالیت‌های تفریحی و صنعت توریسم مضر خواهد بود. براساس برآورد سازمان جهانی گردشگری در حالی كه رشد عمومی صنعت توریسم برای نخستین دهه در پیش رو (2000 تا 2010) بین 3/4 تا حداكثر 7/6 درصد پیش‌بینی می‌شود یافته‌های موجود بیانگر آن است كه بیشترین قسمت از این رشد در بخش اكوتوریسم به وقوع پیوسته و به طور كلی رشد این بخش بین 10 تا 30 درصد خواهد بود.به این ترتیب انتظار می‌رود تا یك دهه دیگر شمار طبیعت گردان كه اكنون هفت درصد از كل مسافران جهان را شامل می‌شود به بیش از بیست درصد برسد.  اهمیت توسعه اکوتوریسم زمانی نمایان می شود که بدانیم متوسط سفر 50 درصد اکوتوریست های جهان بین 8 تا 14 روز است و براساس آمارها هر اکوتوریست به طور متوسط بین یک هزار تا یک هزار و 500 دلار درآمد ارزی به ارمغان می آورد اگر این آمار با آمار و حجم بالای توانمندی های ‏اکوتوریستی ایران سنجیده شود ، آن گاه پی می بریم که ایران قادر است تا چه مقدار ارز از طریق توسعه اکوتوریسم عاید کشور کند به این ترتیب این پرسش هنوز باقی است که مواجه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با اکوتوریسم چگونه خواهد بود ؟ بویژه آن که انبوه بناهای تاریخی تا حد زیادی بر گونه های دیگر گردشگری سایه افکنده است . یادمان نرود اکوتوریسم در صورت برنامه ریزی صحیح ، یک کاربری سازگار با طبیعت است که از لحاظ اقتصادی می تواند تأثیر مثبتی بر زندگی جوامع بومی داشته باشد . این در حالی است که طبق ارزیابی ها و آمارهای موجود هنوز این شاخه از توریسم در ایران به رشد مطلوب و بایسته خود نرسیده و در این راه تبلیغات خوبی نیز وجود ندارد .کشور پهناور ما ، با ویژگی های طبیعی خاص برای شیفتگان اکوتوریسم منطقه بسیار مستعد در زمینه جذب گردشگران طبیعی در سطح بین المللی به شمار می آید .باید توجه داشته باشیم که نعمت ‏اکوتوریسم علاوه بر پدید آوردن هزاران شغل تازه ، بهره برداری ناپایدار از عرصه های منابع طبیعی ‏کشور را ، به بهره برداری پایدار از منابع مزبور تبدیل می کند .با توجه به اهمیت  مسئله گردشگری و توریست که بیان شد، از لحاظ اقتصاد، ارتباطی، فرهنگی و تأثیرات بین المللی مزایای زیادی برای کشور دارد. توریست می تواند در کشور مفید یا مضر باشد. پس باید آنها را کنترل نمود تا بتوان مزایای وجود آنها در کشور استفاده نمود. بنابراین کنترل صحیح   وشناخت مزایا و معایب اکوتوریسم ،تاثیرات آن بر محیط زیست  ، جمع آوری و ترویج فرهنگ  حفاظت از منابع طبیعی   ضروری به نظر می رسد و این خود  اهمیت توریست و جهانگردی در کشور را می رساند.

جهت دریافت کامل پژوهش اینجا کلیک کنید